"අමතක වීම" කියන සාධකය ගැන තව ටිකක් කතා කරන්න ඒ 'අමතක වීමම" යොදා ගන්නට අමතක නොකරන්න මම හිතුවා.
ඔබට අමතක වෙන්න බෑ ......(සිංදුවක් තියෙනවා නේහ් ) මීටපෙර ලිපිය තුල අපි කතා කළා අමතක වීම් විය හැකි අවස්ථා කිහිපයක් ගැන. ඒ තුල සාමාන්‍ය වගේම අසාමාන්‍ය අවස්ථා ගැනත් කෙටියෙන් කතා කළා. අද, ඒ ලිපියේම ඊළ ඟ තැනට යමින්, "අමතක වීමේ" ප්‍රබල අසාමාන්‍යතාවයන් නොවන, එදිනෙදා විය හැකි අමතක වීම් ගැන ටිකක් කතා කරමු. මේ කතා කරන්න හදන අවස්ථා බොහොමයකට ඔබ, මම අද දවසේත් මුහුණ දෙනවා වෙන්න පුළුවන්. බොහෝ දුරට ඒ අමතක වීම්, "සාමාන්‍ය" ලෙස ගත හැකි අතර, ඉතා කළාතුරකින්, තවත් අවදානම් සාධක සමඟ එක්වී , "අසාමාන්‍ය" ලක්ෂණයක් වන්නටත් ඉඩ තිබෙන බව මතක් කරනවා.
දැන් බලමු මේ "සාමාන්‍ය වගේ" අමතක වීමේ අවස්ථා ගැන.
කාළෙත් එක්ක හැලෙන මතක
මොළය කියන්නේ හරි අපූරු ගබඩාවක්.මේක අර අපේ ගෙවල් වල ගබඩා කාමරේ වගේ ඕන දෙවලුයි , කවදාවත් පාවිච්චි නොකරන දේවලුයි ගොඩග‍හගෙන, "බඩු ගොඩයි" කියමින් ඉන්නේ නැහැ. එයා , වැඩිපුර භාවිතයට නොගන්න දේවල් එළියට දානව, අමතක කරල දානවා. තව විදියකින් කිව්වොත්, කාළයක් තිස්සේ නැවත මතක් කිරීමට, නැවත භාවිත කිරීමට නොගත් අත්දැකිම්/දැනුම කියන මතකයන් , අමතක වීම "අසාමාන්‍ය" ලෙස සලකන්නේ නැහැ. දැන් හිතන්නකෝ, අපි ඉස්කෝලේ යත්දි ඉගෙන ගන්නවා නේ, ලංකාව ගැන. මතක විදියට සමාජ අධ්‍යයනය පාඩමේදි. ලංකාවේ දිග පළල, වර්ගඵලය ..දැන් මම ඔබෙන් ඇහැවුවොත්, ලංකාව පිහිටි අක්ෂාංශ සහ දේශාංශ "මතකයෙන්" ලියන්න කියල , මට විශ්වාසයි හුඟක් අය හිර වේවි. ඉගෙන ගත්තා, ඒත් මතක නෑ. ඇයි, අපි පාඩමට ඉගෙන ගත්තට ඊට පස්සේ පහුගිය අවුරුදු දහය දොළහ තුල නැවත එම තොරතුර මතකයට ගත්තේ නෑ. අන්න ඒ වගේ "නැවත නැවත එළියට අරගෙන" සුද්ද බුද්ද කරන නොතියා ගන්න දැනුම, අත්දැකීම්, මතක , අමතක වීම "සංක්‍රාන්තික අමතක වීම Transience forgetfulness" ලෙසට හඳුන්වනවා. පොදුවේ ගත්තම මෙය "සාමාන්‍ය" අවස්ථාවක් වුනත්, මේ අමතක වීමේ කාළය , අමතක වන දේ අනුව "විමසිලිමත්විය යුතු" අවස්ථාවක් වෙන්නත් බැරි නෑ.
නොසැලකිලිමත් අමතක වීම
අපි මේ ගැන ගිය සතියෙත් කතා කළා.
"කොහෙද මගේ ෆෝන් එක?"
"කෝ මේ යතුර නෑනේ?"
"මං කොහේ දැම්මද මන්ද පෑන?"
මේ වගේ වාක්‍යයක් දෙකක් ගෙදරදි ,රාජකාරි කරන තැනේදි අහන්න ලැබෙනවාම නේ. අමතක වෙලා! එයාට තමන්ගේ වාහනේ යතුර තියපු තැන අමතක වෙලා. තවත් කෙනෙක්ට මේ අතේ තියං හිටිය ෆෝන් එක දැම්මේ කොහෙද මතක නෑ. මේං මේ වගේ අමතක වීම් එදිනෙදා වෙන්නට පුළුවන්, අදාල අවස්ථාවේ "සිහි බුද්ධියෙන්" නොසිටීම නිසා. හිතන්න, වැඩ ඇරිලා මහන්සි වෙලා ගෙට ආව, එන්නෙම "යකෙක් කන්න" බඩගිනියි කියාගෙන, ආව, යතුර, ෆෝන් එක දැම්ම කොතැනක හරි , ඒ ගැන කිසිම අවධානයක් නෑ, ඇඟපත යන්තං හෝද ගත්තා, බත් කන්දකුයි, එළවලු මාළු පොඩිත්තකුත් හලා ගත්තා කෑව. කාළ ඉවර වෙලා ෆෝන් එක බලත්දි ඒක නෑ ...අදාල සිදුවීම කරන අවස්ථාවේ, එම කටයුත්ත ගැන "සිහියෙන්" නොසිටීම නිසා Absentmindedness forgetfulness විය හැකි මේ අමතක වීමත් බොහෝ දුරට "සාමාන්‍ය" අවස්ථාවක් ලෙසයි ගැනෙන්නේ.
හිරවෙන මතකය
අපි මේ ලිපියේ මුලින්ම සිංදුවක් මතක් කළානේ. "ඔබට අමතක වෙන්න බෑ" ...දැන් මම ප්‍රශ්නයක් අහනවා. කවුද මේ ගීතය ගායනා කළේ?
දැන් ඔබ කල්පනා කරනවා,
"ම්... හොඳට මතකයි, මට සිංදුව ඇහෙනවත් එක්ක...ම් අමරදේවද?"
"මට මේ සිංදුවේ වීඩියෝ එක හිතේ ඇදෙනවා නම ... නම එන්‍නේ නෑනේ..."
"මං දන්නවා කවුද ගායකයා කියලා, මේ ..මේ ..මේ..."
මේ වගේ උත්තරත් ලැබෙන්න පුළුවන්. දැන් බය වෙන්න එපා මේ ඩිමෙන්ෂියා කියල. මෙම තත්ත්වයත්, "බොහෝ දුරට" සාමාන්‍ය , විශේෂයෙන්ම වියපත්වීමත් එක්ක, නම් , අංක, තොරතුරු එකතු වෙන ප්‍රමාණය වැඩිවීමත් එක්ක "විය හැකි අමතක වීමක්". අවහිර වීම එහෙම නැත්නම් Blocking කියන හඳුන්වන මෙම අවස්ථාව "විය හැකි" ඒ වගේම යම් කාළයකට පස්සේ නිවැරදි උත්තරේ මතකයට එන තත්ත්වයක්. නමුත්, මේ අවහිරවීම නිසා අමතක වීම දවසේ වැඩ කටයුතු කරගන්නට බැරි තරමටම බාධාවක් වෙනවා නම් ඒ තත්ත්වය "සාමාන්‍යයි" කියල බලාගෙන ඉන්න නම් එපා.
මේ විදියට තවත් "සාමාන්‍ය වගේ" වන අමතක වීම් අවස්ථා කිහිපයක් තිබෙනවා. අපි ඒ ටික ගැන "අමතක නොකර" ඊළඟ ලිපියෙදි කතා කරමු. මොකද, තොරතුරු ගොඩක්, එකපාරට ඔළුවට දාගන්න ගියාම, ඒකත් අමතක වෙන්න පුළුවන් නිසා.
දැන්, ඩිමෙන්ෂියා ගැන කතා කරන්න පටන් ගත්ත SL Dementia අමතකවීම ගැන කතා කරන්නේ ඇයි? හේතුව මේකයි. ඩිමෙන්ෂියා කියන්නේ "මොළය" ස්මර්ණය වැනි දේ/අවස්ථා සමඟ සෘජු සම්බන්ධයක් ඇති තත්ත්වයක්. ඒ නිසා, එම සම්බන්ධකම් ඇති දේ ගැන පුළුල් දැනුමක් අප සතුව තිබීම, ඩිමෙන්ෂියාව ගැන දැනුවත් වීමට වගේම , අනවශ්‍ය බිය ඇති නොකර ගැනීමටත්, සැලකිලිමත් විය යුතු අවස්ථා හඳුනාගැනීමටත් උදව්වේවි. ඒ සියල්ලටම වඩා, නොදන්නා ඩිමෙන්ෂියාව ගැන දැන ගන්න ඇතුළු වෙන්න, හොඳම පාර මේ "මතකය" ගැන දන්නා කරුණූ ඔස්සේ වීම.
No comments:
Post a Comment